Các Bệnh Lý Về Tai – Mũi – Họng: Triệu Chứng, Nguyên Nhân & Điều Trị

Bạn có thường xuyên cảm thấy khó chịu với những cơn hắt hơi, sổ mũi dai dẳng, đau họng mỗi khi nuốt, hay những tiếng ù ù khó chịu trong tai? Đây có thể là những dấu hiệu cảnh báo của các bệnh lý về tai – mũi – họng, nhóm bệnh lý rất phổ biến và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của hàng triệu người. Hệ tai – mũi – họng có mối liên hệ mật thiết, và các vấn đề ở một bộ phận có thể nhanh chóng lan sang các bộ phận khác, gây ra những biến chứng khó lường nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Bài viết này của Y Tế Số sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về các bệnh lý tai mũi họng thường gặp nhất, từ nguyên nhân, triệu chứng điển hình cho đến các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Chúng tôi hy vọng những thông tin hữu ích này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ và chăm sóc sức khỏe của bản thân cũng như gia đình.

Tổng Quan Về Hệ Tai – Mũi – Họng

Hệ tai – mũi – họng là một phần quan trọng của cơ thể, đóng vai trò thiết yếu trong các chức năng hô hấp, phát âm, nuốt và thính giác. Ba bộ phận này có cấu trúc và chức năng riêng biệt nhưng lại liên kết chặt chẽ với nhau, tạo thành một hệ thống thống nhất. Khi một trong các bộ phận bị ảnh hưởng, nó có thể kéo theo các vấn đề ở những phần còn lại.

Cấu tạo và chức năng của tai

Tai là cơ quan phức tạp, được chia thành ba phần chính:

• Tai ngoài: Gồm vành tai và ống tai ngoài, có nhiệm vụ thu nhận và dẫn truyền sóng âm vào bên trong.
• Tai giữa: Chứa màng nhĩ và chuỗi xương con (xương búa, xương đe, xương bàn đạp). Bộ phận này khuếch đại và truyền rung động âm thanh từ màng nhĩ đến tai trong.
• Tai trong: Là nơi chứa ốc tai (chịu trách nhiệm thính giác) và hệ thống tiền đình (đảm bảo chức năng cân bằng của cơ thể).

Tai không chỉ giúp chúng ta nghe mà còn là trung tâm điều hòa thăng bằng, giúp cơ thể duy trì tư thế và định hướng trong không gian.

Mũi và xoang: Hệ hô hấp trên

Mũi là cửa ngõ đầu tiên của hệ hô hấp, có vai trò cực kỳ quan trọng:

• Lọc không khí: Lông mũi và chất nhầy giữ lại bụi bẩn, vi khuẩn, virus.
• Làm ấm và làm ẩm không khí: Giúp không khí đi vào phổi không quá khô hoặc lạnh, bảo vệ đường hô hấp dưới.
• Chức năng ngửi: Các tế bào thần kinh khứu giác giúp nhận biết mùi.

Các xoang là những hốc xương rỗng nằm trong xương sọ mặt, thông với khoang mũi. Chúng giúp làm nhẹ xương đầu, cộng hưởng âm thanh khi nói và sản xuất chất nhầy để giữ ẩm cho niêm mạc mũi.

Họng và thanh quản: Đường thở và giọng nói

Họng là một ống cơ rộng nối khoang mũi và khoang miệng với thực quản và thanh quản. Họng là ngã tư của đường ăn và đường thở, đóng vai trò trong cả quá trình nuốt thức ăn và hít thở không khí.

Thanh quản nằm dưới họng, là cơ quan phát âm chính. Bên trong thanh quản có các dây thanh âm. Khi không khí từ phổi đi qua, dây thanh rung động tạo ra âm thanh, giúp chúng ta nói, hát và tạo ra nhiều loại tiếng động khác. Bất kỳ sự viêm nhiễm hay tổn thương nào tại họng và thanh quản đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hô hấp, nuốt và giọng nói.

Các Bệnh Lý Thường Gặp Ở Mũi & Xoang

Các vấn đề về mũi và xoang không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến hệ hô hấp tổng thể. Dưới đây là một số các bệnh lý về tai – mũi – họng thường gặp ở đường hô hấp trên:

Viêm mũi dị ứng và viêm mũi vận mạch

• Viêm mũi dị ứng: Là phản ứng của cơ thể với các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, nấm mốc. Triệu chứng điển hình bao gồm hắt hơi thành tràng, chảy nước mũi trong liên tục, nghẹt mũi và ngứa mũi, mắt. Bệnh có thể bùng phát theo mùa hoặc quanh năm tùy thuộc vào dị nguyên gây bệnh. Để tìm hiểu thêm về viêm mũi dị ứng và nguyên nhân gây dị ứng, bạn có thể tham khảo bài viết chi tiết của chúng tôi.
• Viêm mũi vận mạch: Có triệu chứng tương tự viêm mũi dị ứng nhưng không do phản ứng dị ứng. Bệnh thường xuất hiện khi có sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ, độ ẩm, mùi lạ, căng thẳng, hoặc một số yếu tố không đặc hiệu khác, gây ra rối loạn chức năng thần kinh vận mạch ở mũi.

Viêm xoang cấp và mạn tính

Viêm xoang là tình trạng viêm nhiễm niêm mạc lót các xoang cạnh mũi. Đây là một trong những các bệnh lý về tai – mũi – họng phổ biến nhất.

• Viêm xoang cấp tính: Thường xảy ra sau các đợt cảm cúm, nhiễm trùng đường hô hấp trên do virus hoặc vi khuẩn. Triệu chứng bao gồm đau nhức dữ dội vùng mặt (trán, gò má, quanh mắt), nghẹt mũi, chảy mũi xanh/vàng đặc, sốt, mệt mỏi, và giảm khả năng ngửi.
• Viêm xoang mạn tính: Được chẩn đoán khi triệu chứng kéo dài hơn 12 tuần, thường là hậu quả của viêm xoang cấp không được điều trị dứt điểm, cơ địa dị ứng, hoặc các bất thường về cấu trúc mũi. Viêm xoang mạn tính có thể dẫn đến các biến chứng như viêm phế quản, viêm tai giữa, hoặc thậm chí là viêm màng não (mặc dù hiếm gặp). Để biết thêm về mối liên hệ giữa viêm xoang và viêm đường hô hấp dưới, bạn có thể đọc bài viết liên quan của chúng tôi.

Polyp mũi và lệch vách ngăn mũi

• Polyp mũi: Là những khối u lành tính, mềm, không gây đau, phát triển từ niêm mạc mũi hoặc xoang. Polyp có thể gây nghẹt mũi kéo dài, giảm hoặc mất khứu giác, đau đầu. Chúng thường liên quan đến viêm xoang mạn tính hoặc bệnh hen suyễn, dị ứng.
• Lệch vách ngăn mũi: Là tình trạng vách ngăn (tấm sụn và xương chia đôi khoang mũi) không thẳng hàng. Điều này có thể làm cản trở luồng không khí, gây nghẹt mũi một bên, chảy máu cam tái phát, hoặc làm tăng nguy cơ viêm xoang do cản trở việc dẫn lưu dịch. Tùy mức độ, có thể cần điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật.

Bệnh Lý Phổ Biến Ở Họng & Thanh Quản

Họng và thanh quản đóng vai trò quan trọng trong việc thở, nuốt và nói. Các bệnh lý tại đây có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày.

Viêm họng, viêm amidan

• Viêm họng: Là tình trạng viêm niêm mạc họng, thường do virus (phổ biến nhất) hoặc vi khuẩn gây ra. Triệu chứng bao gồm đau rát họng, khó nuốt, ho khan hoặc ho có đờm, sốt nhẹ, và mệt mỏi.
• Viêm amidan: Là tình trạng viêm nhiễm amidan khẩu cái – hai khối mô lympho nằm ở hai bên thành họng. Bệnh thường do vi khuẩn (như liên cầu khuẩn) hoặc virus gây ra. Triệu chứng tương tự viêm họng nhưng thường nặng hơn, kèm theo amidan sưng to, đỏ, có thể có mủ trắng hoặc chấm trắng trên bề mặt, sốt cao. Tìm hiểu sâu hơn về viêm họng, viêm tai giữa do nhiễm khuẩn và cách phòng tránh để bảo vệ sức khỏe của bạn.

Viêm thanh quản, hạt xơ dây thanh

• Viêm thanh quản: Là tình trạng viêm niêm mạc thanh quản, thường gây ra triệu chứng khàn tiếng hoặc mất tiếng hoàn toàn. Nguyên nhân có thể do nhiễm virus, vi khuẩn, lạm dụng giọng nói (la hét, nói nhiều), hút thuốc, hoặc do trào ngược dạ dày thực quản.
• Hạt xơ dây thanh: Là những tổn thương lành tính nhỏ như hạt gạo trên dây thanh âm, thường xuất hiện ở những người phải sử dụng giọng nói nhiều và không đúng cách (giáo viên, ca sĩ, MC). Hạt xơ gây ra tình trạng khàn tiếng kéo dài, khó hồi phục nếu không được điều trị và thay đổi thói quen dùng giọng.

Trào ngược họng thanh quản (LPR)

Không giống như trào ngược dạ dày thực quản (GERD) gây ợ nóng, ợ chua rõ rệt, LPR là tình trạng dịch axit từ dạ dày trào ngược lên đến họng và thanh quản mà không có triệu chứng ợ nóng rõ ràng. LPR là một trong những nguyên nhân gây các bệnh lý về tai – mũi – họng mạn tính. Triệu chứng thường gặp bao gồm khàn tiếng, ho khan dai dẳng (đặc biệt vào ban đêm hoặc sáng sớm), cảm giác nuốt vướng, có đờm ở họng, hoặc thường xuyên phải hắng giọng.

Các Bệnh Lý Về Tai

Tai là cơ quan thính giác và giữ thăng bằng quan trọng. Những bệnh lý về tai có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Viêm tai giữa cấp và mạn tính

• Viêm tai giữa cấp tính: Thường gặp ở trẻ em, đặc biệt sau các đợt cảm cúm, viêm họng. Vi khuẩn hoặc virus từ họng theo vòi Eustachian (ống nối tai giữa với họng) lên tai giữa gây viêm. Triệu chứng bao gồm đau tai dữ dội, sốt, quấy khóc (ở trẻ nhỏ), giảm thính lực tạm thời, và có thể chảy mủ tai nếu màng nhĩ bị thủng.
• Viêm tai giữa mạn tính: Là tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở tai giữa, thường do viêm tai giữa cấp tính không được điều trị dứt điểm hoặc tái phát nhiều lần. Bệnh có thể dẫn đến thủng màng nhĩ vĩnh viễn, chảy mủ tai kéo dài, ù tai, giảm thính lực nặng và thậm chí là hình thành cholestatoma (khối u lành tính nhưng có thể gây phá hủy xương).

Ù tai, giảm thính lực và chóng mặt

• Ù tai: Là cảm giác nghe thấy tiếng kêu (như tiếng ve kêu, tiếng sóng biển, tiếng ù ù) trong tai hoặc trong đầu mà không có nguồn âm thanh bên ngoài. Ù tai có thể do nhiều nguyên nhân, từ đơn giản như nút ráy tai, tiếp xúc tiếng ồn lớn, đến các bệnh lý phức tạp hơn như giảm thính lực liên quan tuổi tác, bệnh Meniere, hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc.
• Giảm thính lực: Là tình trạng suy giảm khả năng nghe, từ mức độ nhẹ đến điếc hoàn toàn. Nguyên nhân rất đa dạng, bao gồm: tiếp xúc tiếng ồn quá lớn, lão hóa, nhiễm trùng tai, chấn thương đầu, yếu tố di truyền, hoặc tắc nghẽn ống tai do ráy tai.
• Chóng mặt: Là cảm giác mất thăng bằng, quay cuồng hoặc xoay tròn. Khi nguyên nhân nằm ở tai, thường là do rối loạn tiền đình trong tai trong (ví dụ như bệnh Meniere, viêm tiền đình). Chóng mặt cũng có thể do các vấn đề thần kinh hoặc các bệnh lý khác.

Nút ráy tai và dị vật tai

• Nút ráy tai: Ráy tai (cerumen) là chất tự nhiên bảo vệ ống tai. Tuy nhiên, khi sản xuất quá nhiều hoặc bị đẩy sâu vào trong do dùng tăm bông sai cách, ráy tai có thể tích tụ thành nút gây bít tắc, dẫn đến giảm thính lực, ù tai, hoặc cảm giác đầy tai.
• Dị vật tai: Là bất kỳ vật thể nào không thuộc về tai bị mắc kẹt trong ống tai (ví dụ: côn trùng, hạt nhỏ, đồ chơi của trẻ em). Dị vật có thể gây đau nhức, ù tai, chảy máu, hoặc nhiễm trùng nếu không được lấy ra kịp thời và đúng cách.

Chẩn Đoán & Điều Trị Bệnh Lý Tai Mũi Họng

Để điều trị hiệu quả các bệnh lý về tai – mũi – họng, việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân là vô cùng quan trọng. Y Tế Số luôn chú trọng quy trình thăm khám bài bản và áp dụng các phương pháp điều trị tiên tiến.

Thăm khám lâm sàng và nội soi

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng hiện tại, tần suất và mức độ ảnh hưởng. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra trực tiếp tai, mũi, họng bằng các dụng cụ chuyên dụng như đèn soi tai, gương soi họng, khám vùng cổ để tìm dấu hiệu sưng, viêm, hoặc các bất thường khác.
• Nội soi tai mũi họng: Đây là phương pháp chẩn đoán hiện đại và hiệu quả. Bác sĩ sử dụng một ống nội soi nhỏ có gắn camera để quan sát chi tiết bên trong khoang mũi, họng, thanh quản và ống tai. Qua hình ảnh trực tiếp trên màn hình, bác sĩ có thể phát hiện các tổn thương nhỏ, polyp, khối u, viêm nhiễm, hoặc các bất thường cấu trúc mà mắt thường khó nhìn thấy. Nội soi giúp đưa ra chẩn đoán chính xác và khách quan nhất.

Xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh

Tùy theo tình trạng bệnh và chẩn đoán ban đầu, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm hoặc chẩn đoán hình ảnh:

• Xét nghiệm máu: Để đánh giá tình trạng nhiễm trùng, viêm (ví dụ: công thức máu, CRP).
• Xét nghiệm vi sinh: Lấy mẫu dịch mũi, họng hoặc mủ tai để nuôi cấy, tìm vi khuẩn hoặc virus gây bệnh, từ đó lựa chọn kháng sinh phù hợp.
• Chẩn đoán hình ảnh:
  • X-quang xoang: Đánh giá sơ bộ tình trạng viêm xoang.
  • Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) xoang: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc xoang, mức độ viêm, phát hiện polyp, khối u hoặc các bất thường về xương.
  • Chụp cộng hưởng từ (MRI): Được chỉ định khi nghi ngờ biến chứng nội sọ hoặc các bệnh lý phức tạp khác.

Phương pháp điều trị phổ biến

Dựa vào chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp:

• Điều trị nội khoa (dùng thuốc):
  • Kháng sinh: Dùng cho các trường hợp nhiễm khuẩn (viêm xoang do vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm họng do liên cầu).
  • Thuốc kháng histamine, chống dị ứng: Dành cho viêm mũi dị ứng.
  • Thuốc chống viêm, giảm đau, hạ sốt: Giúp kiểm soát triệu chứng.
  • Thuốc xịt mũi, rửa mũi: Giúp giảm nghẹt mũi, làm sạch khoang mũi, hỗ trợ điều trị viêm xoang.
  • Khí dung: Dùng thuốc dạng sương qua đường hô hấp, tác dụng trực tiếp lên niêm mạc.
• Điều trị ngoại khoa (phẫu thuật): Được chỉ định khi điều trị nội khoa không hiệu quả, hoặc có các bất thường cấu trúc:
  • Cắt amidan, nạo VA: Khi viêm amidan hoặc VA tái phát nhiều lần, gây biến chứng.
  • Chỉnh hình vách ngăn mũi: Sửa chữa lệch vách ngăn gây nghẹt mũi kéo dài.
  • Lấy polyp mũi: Loại bỏ khối polyp gây cản trở hô hấp.
  • Phẫu thuật nội soi xoang: Mở rộng các lỗ thông xoang, loại bỏ mô viêm, cải thiện dẫn lưu.

Hệ tai – mũi – họng đóng vai trò thiết yếu trong nhiều chức năng quan trọng của cơ thể. Vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân và điều trị kịp thời các bệnh lý về tai – mũi – họng là chìa khóa để duy trì sức khỏe tổng thể và nâng cao chất lượng cuộc sống. Đừng bao giờ xem nhẹ những triệu chứng tưởng chừng đơn giản, bởi chúng có thể là khởi đầu cho những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.

Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến tai, mũi, họng, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn và thăm khám từ các bác sĩ chuyên khoa. Với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại, Y Tế Số tự hào mang đến dịch vụ khám và điều trị các bệnh lý về tai – mũi – họng ngay tại nhà, giúp bạn tiết kiệm thời gian, công sức mà vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị tối ưu.